1- Bir aydaki kanlı ve temiz günlerin, hangilerinin hayz, hangilerinin istihâza olduğunu tespit edebilmek için, bundan bir önceki ayda, kaç gün temiz kalındığının, kaç gün hayz olduğunun bilinmesi şarttır.

2- Eğer bundan önceki ay, 10 günden fazla kan gelmişse, 10 günden az gelen, yâni istihâzasız (özürsüz) olan son aydaki kan durumunu da bilmek gerekir.

3- Mâlikî mezhebini taklit edenlerin, şimdiye kadar gördüğü en çok hayz miktarını da bilmesi gerekir, çünkü Mâlikî’de, âdetlerinden en çoğunun 3 gün fazlası hayz olur. Daha fazlası ve 15 günden fazlası istihâza (özür) olur.

4- Her kadının kendi hayz ve temizlik gün sayılarını, yâni âdetlerini bilmesi lâzımdır. Âdetleri genelde değişmez. Değişirse, yeni âdetlerini, [hayz ve temizlik günlerini] ezberlemeli ve her ay Özel Günler Defteri’ne veya bir çizelgeye ayın hangi günlerinde temiz, hangi günlerinde kan geldiğini saatine, dakikasına kadar yazmalı. Kesinlikle bu defteri veya çizelgeyi ihmal etmemeli. Hayızlı mı, istihâzalı mı olup olmadığını bu defterden takip etmelidir. Nifâs bilgilerini de ezberlemeli ve bu deftere kaydetmelidir.

Hayz ve nifâs günlerini kaydetmek için kareli defter kullanılabilir. Özel Günler Defteri için örnek çizelgeler (... Ayı Hayz Çizelgesi, Özel Günler Yıllık Takvimi) aşağıya konmuştur. Kan gelen günler (●) ile, temiz günler (x) ile, hayz ve nifâs kabul edilen günler (□) ile işaretlenir.

Büyük İslâm âlimi Muhammed Birgivî “rahmetullahi aleyh”, kadınların hayz ve nifâs hâllerini Hanefî mezhebine göre bildiren (Zuhr-ül-müteehhilîn) isminde çok kıymetli bir kitâb yazmışdır. Kitâb arabîdir. Allâme-i Şâmî seyyid Muhammed Emîn ibni Âbidîn “rahime-hullahü teâlâ”, bu kitâbı genişleterek, (Menhel-ül-vâridîn) ismini vermişdir. (Menhel)de diyor ki;

“Kadınlara mahsus olan bu bilgi, şimdi unutulmuş, bilen din adamı kalmamış gibidir. Bu bilgiyi iyi anlıyabilmek için, ömrümün yarısını harc etdim. Öğrendiklerimi, din kardeşlerime kısa ve açık olarak anlatmağa çalışacağım:”

Hayz, 8 yaşını doldurmuş sıhhatli bir kızın veya âdet zamanı son dakikasından tam temizlik geçmiş olan kadının önünden çıkan ve en az 3 gün devam eden kana denir. Buna (Sahîh kan) da denir.

Âdet zamanından sonra başlıyan 15 veya daha ziyâde gün içinde hiç kan görülmezse ve öncesi ve sonrası hayız günleri olursa, bu temiz günlere Sahîh temizlik denir. 15 veya daha ziyâde temiz günden önce veya sonra veya iki sahîh temizlik arasında kanlı günler olursa (fâsid kan günleri bulunursa), bu günlerin hepsine Hükmî temizlik veya Fâsid temizlik denir. Sahîh temizliğe ve hükmî temizliğe Tam temizlik denir. Tam temizlikden önce ve sonra görülüp 3 gün devam eden kanlar iki ayrı hayz olurlar.

Hayz kanının durmadan hep akması lâzım değildir. İlk görülen kan kesilip, birkaç gün sonra tekrar görülürse, aradaki 3 günden, yâni 72 saatten az olan temizlik, sözbirliği ile hep aktı kabul edilir.

3 gün ve daha çok süren temizlik, hayzın 10. gününden önce biterse, imâm-ı Muhammed’in “rahime-hullahü teâlâ” imâm-ı a’zam Ebû Hanîfe’den “rahime-hullahü teâlâ” rivâyet etdiğine göre, 10 gün içinde hep aktı kabul edilir. İmâm-ı Muhammed’in bildirdiği başka bir rivâyet de vardır.

Osmânlı devletinin yetişdirmiş olduğu büyük İslâm âlimlerinden Akşehirli Mustafâ Fehîm bin Osmân “rahmetullahi aleyh” (Mürşid-ün-nisâ) kitâbında diyor ki:

Âdet zamanı yâni hayz müddetinin en azı 3, en çoğu 10 gündür.

Nifâsın azına hudut yokdur, ne vakit kesilirse, gusl edip, namaz kılmak ve oruç tutmak gerekir. En çoğu 40 gündür.

Eğer, hayz kanı 3 gün, yâni 72 saat dolmadan kesilse, hayz sanıp namazını kılmadıysa sadece abdest alıp kazâ eder. Gusl lâzım değildir. Ve eğer 3 gün, yâni 72 saat tamam olduktan sonra kesilse, hayz olduğu anlaşılır, gusl edip, vakit namazını kılar. 10 gün, yâni 240 saat tamam olduğunda, kesilse de kesilmese de gusl edip namazını kılar.

Nifâsın 40 günü tamam olunca, gusl etdikde, kesilse de, kesilmese de, kılar.

Hayz ve nifâs günlerinde, her türlü akıntı (sarı olsun, bulanık olsun), kan hükmündedir.

Hayz kanının durmadan hep akması lâzım değildir. İlk görülen kan kesilip, 3 gün sonra tekrar görülürse, aradaki temizlik, fâsid temizlik olup, sözbirliği ile hep aktı kabul edilir.

10. gününden önce görülürse, imâm-ı Muhammed’in imâm-ı a’zam Ebû Hanîfe’den rivâyet etdiğine göre, 10 gün içinde hep aktı kabul edilir.

Kan aktı kabul edilen bu temizlik günlerine (Fâsid temizlik) denir.

Bir gün, tam 24 saat demekdir. Kürsüf denilen bez veya pamuk üzerinde, aylarca hergün kan lekesi gören kız her ay 10 gün hayızlı, sonra 20 gün istihâzalı kabul edilir. Daha önce âdeti belli olan böyle bir kadın ise, âdetine göre hareket eder. Yâni önceki ay meselâ 25 gün temiz, 9 gün hayz ise, sürekli devam eden kanlı günlerin 25’i temiz, 9 günü hayz olur.

İmâm-ı Muhammed’in bildirdiği başka bir rivâyet de vardır. İmâm-ı Ebû Yusuf’a ve Şâfi’î’ye ve Mâlikî’ye göre ise, 15. günden önce görülünce, bütün temizlik günlerinde hep aktı kabul edilir.

Bir kız; bir gün kan, sonra 14 gün temizlik, sonra 1 gün kan görse,

Bir kadın; 1 gün kan, 10 gün temizlik ve 1 gün kan görse,

Bir kadın; 3 gün kan, 5 gün temizlik ve 1 gün kan görse;

İmâm-ı Ebû Yusuf’a göre, kızın ilk 10 günü hayz olur. Birinci kadının âdet günü kadarı hayz olup, sonraki günlerin hepsi istihâza olur. İkinci kadında, 9 günün hepsi hayz olur.

İmâm-ı Muhammed’in birinci rivâyetine göre, yalnız ikinci kadının 9 günü hayz olur. İmâm-ı Muhammed’in ikinci rivâyetine göre, yalnız ikinci kadının ilk 3 günü hayz olup, diğerleri hayz olmazlar.

İmâm-ı Fahruddîn Osmân Zeyla’î “rahime-hullahü teâlâ” (Tebyîn-ül-hakâık) kitâbında ve Ahmed Şilbî’nin “rahime-hullahü teâlâ” hâşiyesinde diyor ki;

Âdetinden 1 gün önce kan, 10 gün temizlik, 1 gün kan görse, imâm-ı Ebû Yu-suf’a göre “rahime-hullahü teâlâ”; Kan görmediği 10 gün ile hayz başlayıp âdeti kadar devam eder. Yeni hayzın ilk ve son günleri kansız olmakdadır. Çünkü âdetden önce ve 10 günden sonra kan görülmüş olup, aradaki fâsid temizlik kan sayılmakdadır. İmâm-ı Muhammed’e göre “rahime-hullahü teâlâ”, bunun hiçbir günü hayz olmaz.